खामोशी के लमहात…

खामोश न था दिल भी, ख्वाबिदा न थे हम भी ( ख्वाबिदा : झोपलेला )
तनहा तो नही गुजरा, तनहाई का आलम .. .
– ‘ शमीम ‘ क्ररहानी.

‘लम्हे’ या टिपणावर विद्याने प्रतिक्रीया दिली, ती अशी : अबोलपणे जाणारे  क्षण रिकामेच असतात असे नाही..
बोलके क्षण आणि अबोल  क्षण याचा विचार करताना सहसा आपण ‘ब्लॅक ऍन्ड व्हाईट’ तर्‍हेने विचार करतो:  बोलके क्षण म्हणजे बडबड आणि अबोल क्षण म्हणजे कोंडून ठेवलेली बडबड ( आणखी एक उथळ कल्पना म्हणजे, बोलणारा तो सुखी; अबोल तो दु :खी ) असं काही खरंच नसतं. किंवा असं म्हणता येईल,की नेहमीच हे खरं असतं असं नाही.

कित्येकदा संध्याकाळी आपण एकटे असतो. त्यावेळी अनाहूतपणे आपल्याला एकलेपण जाणवत रहातं. या एकलेपणात कुणाबद्द्ल शिकायत नसते;ना हुरूप. एक प्रकारच्या निवांतपणाची पोकळी मनात तयार झालेली असते. आपण बाहेर पहात नसतो, बोलत नसतो,शांत असतो. अन्  मनातल्या त्या निवांत पोकळीत डोकावून पाहिलं तर तिथेही काहीच तर नसतं की. सगळेच क्षण जणू विरघळून गेलेले असतात. नितळ पाण्यासारखं मन-त्यावर ना लाटा ना हेलकावे…
या शांतपणाचा आपल्याला क्षणभर आचंबा वाटतो. मनात कुणीच नाही. कुठं गेले ते सारे… आणि आपण एकले आहोत का उदास आहोत… नाही,नाही;छे! उदासी नाहीच ही. खुशी- खुशीही नाही . गोड पदार्थ बाजूला सारावा, तशी ती खुशी आपोआपच बाजूला झालेली असते. पण हे रिकामपण नसतं.
मग हे काय असतं… काय आहे हे. रिकामं मन .ना आनंद ना विषाद ना तक्रार.. काहीच तर नाही. एक प्रकारची ‘चुपसी ‘ आहे ही. अशावेळेस आपलं मन आपल्याला काही तरी सांगू पहात असतं. फुलावर बसलेल्या फुलपाखराने संवाद साधावा तसं ते मन आपल्याशी सांगत-बोलत असतं.

वो दासतां,जो हमने कही  भी हमने लिखी
आज वो खुदसे सुनी है ..नही, उदास नही..

नाही, ही उदासी नसते. गप्प बसणं म्हणजे रुसून बसणं असं जे आपल्याला सहसा वाटत असतं,ती ही स्थिती नसते . ही वेगळीच- अनुभवावी अशी मन:स्थिती असते.
अशा या मन:स्थितीची हकीकत गायक-संगीतकार हेमंत कुमार यांनी मोठ्या( नाही, विशेषणसुध्दा लागू होणार नाही, एवढी निर्वीकार अवस्था असते ही ) स्वत:ला सांगितली आहे.गीतकार आहेत गुलजार; आणि सिनेमाचं नावसुध्दा या मन:स्थितीशी जुळणारं,असं.. सन्नाटा.